Sztuka jako Manifest: polityczne przekonania Picassa

Urodzony w 1881 roku w Hiszpanii, Picasso przeniósł się do Francji jako młody artysta. Właśnie tam spędził większość swojego życia, a także kształtował poglądy polityczne. Choć nigdy nie angażował się bezpośrednio w politykę, nie trzymał się z dala od wydarzeń politycznych. Jego ideologia była głęboko zakorzeniona w lewicowych przekonaniach i antyfaszyzmie, co znalazło odbicie w wielu z jego prac.

Jednym z najbardziej znanych przykładów politycznego zaangażowania Picassa jest „Guernica” z 1937 roku. To monumentalne malowidło, stworzone jako reakcja na niemiecki nalot na baskijskie miasto Guernica podczas hiszpańskiej wojny domowej, jest poruszającym sprzeciwem wobec wojny i przemocy. To dzieło można traktować jako uniwersalny symbol cierpienia ludzi w czasach braku pokoju, który przekracza granice narodowości czy ideologii.

olej, płótno, 349 × 776 cm,

Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Madryt

Inne ważne dzieło Picassa o wyraźnym przesłaniu politycznym to „Masakra w Korei” z 1951 roku. Dzieło to, choć nie tak znane, jak „Guernica”, jest potężnym przekazem artysty na temat niesprawiedliwości wojny. Przedstawia grupę niewinnych, bezbronnych kobiet i dzieci, zwróconych w stronę widza, w obliczu brutalnej, mechanicznej siły militarnej. Wszystko w tym malowidle — od wyrażeń twarzy postaci do ich ułożenia na płótnie — skupia się na przedstawieniu bezsensownej przemocy wojennej. Dzieło to było gwałtownym potępieniem amerykańskiej interwencji, ukazującym głębokie niezadowolenie artysty z polityki międzynarodowej czasów zimnej wojny.

akwatinta, akwaforta, papier, 31,7 x 42,2 cm,

Museum of Modern Art (MoMA), Nowy Jork

Picasso wykorzystywał również swoje prace do krytyki polityki wewnętrznej, zwłaszcza w odniesieniu do Hiszpanii, jego ojczyzny. Na przykład, w cyklu rysunków zatytułowanych „The Dream and Lie of Franco”, stworzonych w 1937 roku, artysta przedstawił generała Francisco Franco, dyktatora Hiszpanii, jako tyrana i prześladowcę swojego narodu. Cykl ten, składający się z 18 rysunków, jest satyrycznym przedstawieniem Franco i jego reżimu. Postać dyktatora jest przedstawiona w sposób groteskowy, co podkreśla jego brutalność i absurdalność jego rządów. Prace te były nie tylko artystycznym potępieniem Franco, ale też aktem solidarności z ofiarami jego reżimu. Zarówno „Masakra w Korei”, jak i „The Dream and Lie of Franco”, ukazują Picassa jako artystę zaangażowanego politycznie, który nie bał się wyrażać swojego sprzeciwu wobec niesprawiedliwości.

olej, sklejka, 110 x 210 cm

Musée Picasso, Paryż

W 1944 roku wkrótce po wyzwoleniu Paryża, Picasso zdecydował się dołączyć do Francuskiej Partii Komunistycznej. Ten akt, choć był konsekwencją jego długotrwałych lewicowych przekonań, stanowił również wyraźne zobowiązanie do aktywnego udziału w polityce. Picasso nigdy nie ukrywał swojego poparcia dla komunizmu – ideologii, która wyraźnie wpłynęła na jego twórczość, a także na jego rolę w społeczeństwie. Mimo że nie brał bezpośredniego udziału w polityce partyjnej, Picasso był aktywnym uczestnikiem w manifestacjach i wydarzeniach organizowanych przez partię. Jego obecność na takich wydarzeniach, a także prace, które często zawierały komunistyczne symbole, sprawiły, że stał się ważnym propagatorem idei komunistycznych w szerszym społeczeństwie.

Należy jednak nadmienić, że jego stosunek do ówczesnych komunistów nie był bezkrytyczny. Nie pozostawał niewzruszony na przykład wobec reżimu stalinowskiego. Jego krytyka skupiała się przede wszystkim na represjach i ograniczeniach wolności, które były charakterystyczne dla okresu stalinizmu. Szczególnie znamienny jest fakt, że Picasso, jako artysta, był głęboko zaniepokojony ograniczeniami nałożonymi w ówczesnym czasie na wolność artystyczną w Związku Radzieckim. Często wyrażał swoje niezadowolenie z restrykcyjnej polityki socrealizmu, jedynego akceptowanego stylu artystycznego w Związku Radzieckim w czasach Stalina. Picasso odrzucał wszelkie próby narzucenia konkretnego stylu czy ideologii w sztuce.

Picasso, mimo że nie był politykiem w tradycyjnym sensie, miał duży wpływ na politykę przez pryzmat swojej sztuki. Jego prace często zawierały mocne przekazy polityczne. Na przykład, jego cykl grafik „The Dove of Peace” z 1949 roku, choć prosty w swojej formie, stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli pokoju na świecie. Ta praca, stworzona na zamówienie Światowego Kongresu Pokoju, pokazuje, jak Picasso wykorzystywał swoją sztukę do promowania własnych przekonań politycznych. Podobnie, w „Głowie byka” z 1942 roku, Picasso użył starych siodeł i kierownicy rowerowej do stworzenia rzeźby, co było jego komentarzem na temat recyklingu w czasach wojny. To kolejny przykład tego, jak jego prace były przesiąknięte kontekstem politycznym.

Sitodruk, lniana chustka, 80 x 78 cm

Gerrish Fine Art, Londyn

Pablo Picasso był nie tylko jednym z najważniejszych artystów XX wieku, ale również ważną postacią polityczną. Jego sztuka, pełna politycznych przekazów i krytyki społecznej, ma nie tylko artystyczną, ale również polityczną wartość. Przez całe swoje życie, Picasso pokazał, jak sztuka może służyć polityce i jak artysta może mieć wpływ na społeczeństwo nie tylko poprzez swoje prace, ale również poprzez swoje przekonania i działania.