Nie radzimy sobie z usuwaniem azbestu na czas. Miażdżący raport NIK

Wyroby azbestowe, mają udowodnione działanie rakotwórcze a martwe przepisy i realny brak wsparcia państwa zostawia obywateli samym sobie.

Azbest jest substancją o udowodnionym działaniu rakotwórczym, powoduje też pylicę azbestową; występuje w powietrzu w niebezpiecznej formie mikroskopijnych włókien, przyczynia się do długotrwałego i utajonego rozwoju chorób, a jego szkodliwość jest często bagatelizowana. Był używany w budownictwie przede wszystkim do produkcji dachów, a także rur, elementów elewacji i innych.

Produkcja wyrobów azbestowych została zakazana w Polsce ustawą o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Zgodnie z zapisami ustawy do 28 września 1998 r. zakończono m.in. produkcję płyt azbestowo-cementowych, a od 28 marca 1999 r. w naszym kraju obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi azbest.

Problemy z usuwaniem azbestu wynikają przede wszystkim z nieskutecznych rozwiązań prawnych. Co prawda istnieje dofinansowanie ze środków budżetu państwa obejmujące demontaż i unieszkodliwianie wyrobów azbestowych, jednak są one niewystarczające. Jeśli gminy posiadają zatwierdzony program usuwania azbestu, mogą zdobywać ograniczone środki na usuwanie azbestu z właściwego wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

W przypadku braku takiego programu (łącznie 635 gmin nieobjętych programem), gminy są zdane wyłącznie na własne, często ograniczone środki. Najczęściej pula środków przeznaczonych na usuwanie azbestu jest bardzo mała lub w ogóle nie istnieje. Monitorowanie postępów w usuwaniu azbestu miała ułatwić tzw. Baza Azbestowa. Zawiera ona informacje dotyczące ilości wyrobów azbestowych, które zostały zinwentaryzowane, unieszkodliwione i pozostające do unieszkodliwienia. Jednak zawarte w niej dane nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego.

Taka sytuacja wynika m.in. z faktu, że świadomość kosztów utylizacji zniechęca osoby wykorzystujące wyroby azbestowe do podawania informacji o ilości, rodzaju i miejscu występowania tych wyrobów. Jak również się okazuje, istniejące w obecnej postaci rządowe dofinansowanie nie pokrywa kosztów wykonania nowego pokrycia dachowego, którego koszt często przewyższa możliwości finansowe mieszkańców. Jak potwierdza NIK, w tej sytuacji właściciele i użytkownicy nieruchomości, na których wykorzystywano wyroby azbestowe, nie decydowali się na remont dachu ze względów finansowych, mimo że byli świadomi szkodliwości azbestu.

Warto tutaj zaznaczyć, że w polskim prawie istnieje obowiązek pozbycia się wyrobów azbestowych przez udział specjalistycznych firm utylizacyjnych. Tym samym nie wolno zdejmować np. pokrycia eternitowego samodzielnie. W przypadku uzyskania informacji z urzędu o braku możliwości wsparcia przedsięwzięcia, właściciel zdany jest wyłącznie na siebie. Każdy posiadający już zinwentaryzowane wyroby azbestowe i nieposiadający na ich utylizację wystarczających środków jest zmuszony to zdejmowania ich samodzielnie.

Paradoksalnie wywiązanie się z obowiązku utylizacji azbestu jest w takim przypadku karalne, choć rzeczywistość pokazuje, że zarówno przepis o obowiązku utylizacji, jak i o zakazie samodzielnego zdejmowania azbestu są rzadko egzekwowane. Lekceważy się w ten sposób zagrożenie wynikające ze zdejmowania wyrobów azbestowych, w wyniku którego dochodzi do rozrywania materiału i dostania się włókien do powietrza.

W internecie można znaleźć mnóstwo poradników jak samodzielnie zdjąć np. eternit z dachu. Można jedynie spekulować ile pozostało niezarejestrowanego azbestu oraz ile osób ryzykuje pozbywając się tych niebezpiecznych dla zdrowia i środowiska włókien. Za to pewne jest, że panuje ciche przyzwolenie na załatwianie tego problemu na własny koszt, bo grunt aby na papierze się zgadzało.